سِر برجای ماندن ایران چیست؟ [یک نقطه مرموز در کل تاریخ ایران] از زنده یاد استاد محمد علی اسلامی ندوشن:
ایران، از سه هزار سال پیش بدین سو هیچ زمان نبوده است که در صحنهی تاریخ جهان حاضر نباشد. یک ملت چه قدر میتواند پست و بلند و افت و خیز و رنج و آزمون داشته باشد و باز بماند؟
از نفس بیفتد ولی از پا نیفتد؟ چون به حکم جغرافیا در قلب حوادث جهان بوده، از چهارسو فشار بر او وارد میشده، با این حال، از میدان به در نمیرفته.
از کاخ آپادانا تا خانه گِلی حافظ در شیراز، فاصله چندانی نیست؛ زمانی مُلک مرئی را در زیر سیطره خود داشته، زمانس مُلک معنی را.
یک نقطه مرموز در کل تاریخ ایران است و آن سِر برجای ماندن اوست. چگونه بوده که وقتی همه درها به رویش بسته مینموده است، باز دریچه نامنتظری باز میشده که او بتواند خود را از طریق آن برهاند؟ چنین مینماید که هرگاه لازم میشده، او ادامه حیات ایرانیش را به بهای گرانی میخریده..
این بها، << شکیبایی در مصائب>> بوده است.